Artykuły

W obronie krowy polskiej czerwono-białej

Rasy polska czerwono-biała i polska czerwona są rasami ginącymi polskiego bydła tzw. „zachowawczymi”. Dlatego ponad 10 lat temu, w 2006 roku podjęto decyzję o otwarciu księgi hodowlanej rasy polskiej czerwono-białej (oznaczonej jako ZR). Rok później wprowadzono program ochrony jej zasobów genetycznych.

Krowa czerwono-biała hodowana była w Europie Zachodniej już od około XIII wieku. Zaś w pierwszej połowie XVII wieku była już dominującą rasą bydła na nizinnych terenach Europy.

 

W Polsce od 100 lat

Na teren obecnej Polski bydło czerwono-białe sprowadzono ponad 100 lat z Westfalii, Nadrenii i Wschodniej Fryzji. Na początku hodowano je tylko na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie, ale później na terenie już całej Polski Południowej. Na początku XX wieku uznano (Moczarski (1917), Konopiński (1931)), że bydło graniaste czarno i czerwono-białe nie powinno być uznawane za obce, gdyż kilkadziesiąt lat przebywania w warunkach polskich doprowadziło do wytworzenia rasy odpornej i dobrze przystosowanej do krajowych warunków. I rzeczywiście – krowy czerwono-białe były bardzo łatwo adaptowały się do trudnych górskich i podgórskich warunków.

Po okresie II wojny światowej spadło pogłowie bydła na ziemiach polskich, ale po przyłączeniu do naszego kraju Ziem Zachodnich, na których bydło, a szczególnie krowy czerwono-białe występowały licznie, sytuacja się zmieniła.

 

Prace nad udoskonaleniem rasy

W latach 50-tych XX wieku prowadzono program mający udoskonalić tę rasę. Z Holandii i Niemiec sprowadzano buhaje. Miało powstać bydło  charakteryzujące się dość dobrym umięśnieniem i wydajnością mleczną na poziomie czterech tysięcy litrów mleka. Badania przeprowadzone 10 i 20 lat później wykazały, że operacja przebiegła pomyślnie. Nad doskonaleniem rasy pracowano jednak dalej – ruszył proces „holsztynizacji” krajowej populacji bydła, w tym właśnie rasy nizinnej czerwono-białej. W tym celu, w 1974 roku sprowadzono do Polski z USA pierwszego buhaja rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany Red. Potem importowano nasienie z USA, Kanady, Francji, Niemiec i Holandii. Krowy dawały coraz więcej mleka, mięsność zwierząt była coraz większa. Bydło było hodowane jednak głównie w gospodarstwach państwowych, rzadko w indywidualnych.

W latach 90-tych zmienił się rynek. Ceny żywca wołowego były niekorzystne dla producentów, za to rosła opłacalność produkcji mleka. Dlatego hodowcy zainteresowali się rasą typowo mleczną holsztyńsko-fryzyjską. Część hodowców z Dolnego Śląska i Małopolski oparła się jednak temu trendowi. Dzięki temu przyczynili się w dużej mierze do ochrony rasy polskiej czerwono-białej.

Hodowcy ocalili krowy

Na wniosek hodowców, przy pełnym poparciu ośrodków naukowych, opracowano specjalny program hodowlany. Z silnie przekrzyżowanej populacji wybrano sztuki, które zachowały cechy charakterystyczne dla starego typu krowy czerwono-białej. W czerwcu 2006 roku otwarto księgę hodowlaną rasy polskiej czerwono-białej (oznaczonej jako ZR), natomiast rok później wprowadzono program ochrony jej zasobów genetycznych. Celem programu jest utrzymanie i stabilizacja fenotypowych i genetycznych cech dawnego bydła czerwono-białego. To bardzo trudne zadanie, bo liczebność zwierząt stosunkowo mało spokrewnionych z rasą holsztyńsko-fryzyjską była bardzo niewielka. Dzisiaj krowy czerwono-białe stanowią tylko 6 proc. pogłowia bydła w Polsce. Dlatego rasa została uznana za zagrożoną.

Najlepsze warunki do hodowli tej rasy krów występują w Małopolsce. Przeważają tu trwałe użytki zielone, a górzysty terenu wpływa na kształtowanie umięśnienia krowy. Stada czerwono-białe można spotkać także na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie, w innych rejonach kraju krowy tej rasy trzymane są bardzo rzadko.

Bydło czerwono-białe hodowane jest w małych rodzinnych gospodarstwach rolnych, prowadzonych w myśl zasad rolnictwa ekologicznego. Potrawy przygotowane z mięsa krów rasy polskiej czerwono-białej mają bardzo delikatny smak i dzięki temu mięso ma szerokie zastosowanie w gastronomii.